Ostiense is de historische “energiewijk” van Rome, gekenmerkt door talrijke energie-infrastructuren die vandaag deel uitmaken van het stedelijk erfgoed. Te midden van oude elektriciteitscentrales, voormalige gashouders en energieposten vormt deze wijk een complexe socio-ruimtelijke omgeving, die zowel kansen als uitdagingen biedt voor de energietransitie.
Interpretatie van de sociaal-milieugebonden dimensie van energie
Deze casestudy weerspiegelt de Mediterrane uitdagingen van de energietransitie: een historisch en dicht bebouwd stadsweefsel met een lage energie-efficiëntie; een nog steeds dominante auto-georiënteerde mobiliteit; en een complexe stedelijke governance vereisen een specifieke benadering van stedelijke energiemodellen, niet alleen vanuit technisch, maar vooral vanuit sociaal perspectief.
In de wijk dateert het merendeel van de gebouwen van vóór de invoering van energie-efficiëntiewetgeving. Renovatie is dan ook dringend noodzakelijk, maar wordt belemmerd door erfgoedbeperkingen, een sterk gefragmenteerd eigendom en een lage investeringscapaciteit van bewoners (zoals ouderen, studenten en krakers). Desondanks heerst er een sterk gemeenschapsgevoel, ondersteund door talrijke verenigingen en informele groepen, en is er de aanwezigheid van belangrijke instellingen, zoals de universiteit, die een krachtig sociaal energieproject kunnen stimuleren.
Ostiense is tevens een voorbeeldige casestudy om na te denken over de relatie tussen klimaat en energieverbruik. De wijk behoort tot de heetste delen van Rome, waar het effect van stedelijke hitte-eilanden (UHI) de gemiddelde temperatuur met meer dan 3°C verhoogt. Dit heeft een grote impact op de lokale energiebalans: tijdens de zomermaanden stijgt het energieverbruik met meer dan 20%, vooral door het intensieve gebruik van airconditioning. Voor inwoners in energiearmoede is deze stijging vaak onbetaalbaar, wat leidt tot diepgaande ruimtelijke ongelijkheden. Grote geasfalteerde open ruimtes, verharde oppervlakken en een tekort aan vegetatie en schaduwvoorzieningen versterken dit klimaatprobleem. Voor een rechtvaardige en duurzame energietransitie is de uitdaging hier om de openbare ruimte zo te transformeren dat de vraag naar koeling afneemt en de energiebalans van de wijk wordt verlicht.
De historische thermische elektriciteitscentrale Montemartini, tegenwoordig een archeologisch museum, is nog steeds te bezoeken in de wijk. Waar deze centrale vroeger een grote hoeveelheid energie op één locatie produceerde, vereist de hedendaagse energietransitie een gediversifieerde, gedecentraliseerde en verspreide energieproductie. De uitdaging in Ostiense ligt in de moeilijke integratie van een versnipperd productiesysteem in een dicht bebouwde omgeving met weinig vrije ruimte en de onzekere transformatie van grote voormalige industriële gebieden. Desalniettemin bieden een hoge zonnestraling en de mogelijkheid om stedelijke afvalstromen te benutten interessante perspectieven voor fotovoltaïsche of bio-energieproductie.
Uitdagingen en Kansen. De casestudy van Ostiense vormt een typisch voorbeeld van de stedelijke transformatie in Zuid-Europa. De vele technische en bestuurlijke moeilijkheden worden in evenwicht gebracht door de sociale dynamiek en de kracht van de lokale gemeenschap, evenals door de talrijke kansen om de gebouwde omgeving te herontwerpen. Deze transformatie heeft inmiddels een prioritaire plaats gekregen op de lokale stedelijke agenda.
